وقتی پاییز هزار رنگ موسیقی بدرود می نوازد،شب"یلدا" آغازگر زمستانی سپید از راه می رسد.زمین در اول دی ماه(21 دسامبر) هر سال به نقطۀ انقلاب زمستانی خود می رسد.انقلاب زمستانی یا خوریستان زمستانی،در ستاره شناسی، نام لحظه ای است که خورشید از دید ناظر زمینی در بیش ترین فاصلۀ زاویه ای با صفحۀ استوا در آن سوی نیم کرۀ ناظر قرار دارد. در این زمان ،ناظران نیم کره شمالی دارای کوتاه ترین روز و بلندترین شب سال بوده و بر عکس در نیم کرۀ جنوبی، بلندترین روز سال اتفاق می افتد.البته در این شب همۀ ناظران در نیم کرۀ شمالی دارای طول شب یکسان نیستند.در استوا طول شب و روز برابر ومساوی 12 ساعت است.هر چه به طرف قطب شمال پیش می رویم ،طول شب یلدا افزایش می یابد.برای مثال در سال 2006 در چنین شبی  در استکهلم پایتخت سوئد ، خورشید ساعت 8:55 صبح طلوع و 14:37 غروب کرده است.یعنی طول روز تنها 5 ساعت و 42 دقیقه بوده و شب بسیار زود فرا رسیده است.  دلیل پیدایش فصول از جمله زمستان ،این است که زمین به صورت اریب یا کج به دور خورشید می چرخد و همین متمایل بودن زمین باعث تغییر شدت تابش نور خورشید در طول سال و تغییرات آب و هوا در مناطق مختلف زمین است.محور زمین بر صفحۀ مداری آن عمود نیست.اگر این گونه بود،هیچ کدام از فصول سال به وجود نمی آمدند.  فصل های سال، حاصل حرکت انتقالی زمین به دور خورشید و متمایل بودن محور چرخش زمین نسبت به صفحه ی حرکت انتقالی خود است.محور گردش زمین نسبت به خط عمود بر صفحۀ گردش آن 4/23 درجه انحراف دارد و همین "انحراف جادویی"باعث ایجاد تغییرات فصلی می شود و بر خلاف تصور ،فصل ها به خاطر تغییر فاصلۀزمین از خورشید به وجود نمی آیند.نه تابستان ها زمین به خورشید نزدیک تر است و نه زمستان دورتر.این کج بودن محور زمین است که تعیین می کند نور خورشید با  چه زاویه ای به زمین برسد و هر بخشی از زمین چه مدت زیر تابش خورشید باشد.                                                          

شب یلدا یکی از جشن های کهن ایرانی است .در این جشن تمام شدن بلند ترین شب سال و در پی آن بلند تر شدن روزها در نیم کرۀ شمالی ،که مصادف با انقلاب زمستانی است ، پاس داشته می شود.به شب یلدا ، شب چلّه نیز گفته می شود.یلدا به عنوان جشنی ایرانی ریشه در تاریخ کهن این سرزمین دارد، اگرچه نمی توان دلیل اصلی چنین آیینی را به طور قطع روشن نمود،می توان زندگی کشاورزی، گاهشماری کهن ایرانیان، آیینهای اعتقادی و ... از جمله علل این جشن به شمار آورد.این آیین در طول روزگاران با پنداشتهای دیگری از جمله تولد مسیح درآمیخته شده و عده ای پنداشته اند،عیسی در این شب زاده شده،در حالیکه چنین امری نادرست است. آثار ادبی تنها به تاریکی و طولانی بودن و آمیختگی یلدا با تولد مسیح اشاره کرده اند. در شب یلدا، خوردن میوه بویژه انار و هندوانه،تفال به حافظ و.. از جمله رسوم فراگیر و همگانی در ایران است.درهر حال،هرچه که هست یلدا فارغ از نظامهای سیاسی به عنوان جشنی مردمی در ادوار گوناگون تداوم یافته و هیچگاه فراموش نشده است.