تماس با مطبوعات

SISU News Center, Office of Communications and Public Affairs

Tel : +86 (21) 3537 2378

Email : news@shisu.edu.cn

Address :550 Dalian Road (W), Shanghai 200083, China

مطالب مرتبط

در قهوه خانه های ایران قهوه نمی نوشند، پس چه می نوشتند؟


22 September 2020 | By SISU فارسی | SISU

 

امروز قهوه در زندگی اکثر جوانان آمیخته می شود: یا آنلاین سفارش می دهند، یا میبرند، یا در قهوه خانه با دوستان خود گپ می زنند: قهوه ها با طعم های مختلف ما را پر روح می کند و قهوه خانه­ های با سبک های مختلف برای مردم محلی پاتوق و تجمع تهیه می کند.

در این سرزمین عجیب و غریب ایران، نوعی از «قهوه خانۀ سنتی» وجود دارد که مهمانان غالباً در آنجا چای می نوشند و قلیان می کشند و حتی بعضی ها در اینجا یک وعده غذای سنتی ایرانی می خورند؛ اما کمتر دیده می شود کهمردم در آنجه قهوه بنوشند.

منشأ

در دورۀ صفویه، قهوه بدست عربها به ایران ورود گشت و در آغاز قهوه نوشی مخصوص درباریان و رجال مملکتی بو.. در آن زمان در دربارهای صفوی بیوتاتی به نام آبدارخانه پدید آمد که درآنها انواع شربتها و عرقیجات و نوشیدنی ها را تهیه می کردند و یکی از نوشیدنی ها نیز در آبدارخانه های دربار همان قهوه بود. در زمان شاه تهماسب اول اولین قهوه خانه های ایران در شهر قزوین پدید آمد و ده سال بعد یعنی در دورۀ شاه عباس اول توسعه واقعی یافت. قهوه نوشی کم کم در میان خانواده های اشرافی و اعیانی ترویج یافت و در آخر هم قهوه نوشی به صورت مردمی و عمومی­ اش شکل گرفت. به این روش فرهنگ قهوه خانه ای به تدریج رونق یافت و در امروز قهوه خانه های سنتی تاریخی زیادی هنوز در ضلع شمالی میدان امام اصفهان دیده می شوند.

با وارد شدن چای از چین به ایران، چای کمکم جای قهوه را در قهوه خانه ها گرفت و چای نوشیدن در قهوه خانه ها عمومیت پیدا کرد. در قهوه خانه ها چای فروخت، اما نام قهوه خانه بر روی این مکان باقی ماند. البته در بعضی جاها به قهوه خانه، چای خانه می گویند.

اوج در عمر

بهترین دوره رونق و شکوفایی قهوه خانه در ایران، دوره قاجار به ویژه دوره ناصرالدین شاه بود. قهوه خانه دیگر فقط محلی برای نوشیدن قهوه یا چای نیست، بلکه به تدریج به مرکز فرهنگ عامیانه ایران تبدیل شده است: شاعران، نویسندگان، نقاشان و موسیقیدانان که در این محفل جمع می شدند و هنرنمایی می کردند؛ نقال‌ها در اینجا خبرهای سياسی و اجتماعی روز را می‌دادند.؛ حتی اینجا نقش کارراه اندازی را ایفا می کرد.

جالب است که در آن زمان قهوه خانه ها صبحها فعال بودند. ورزشکاران معمولاً صبحهای زود بعد از حمام کردن به زورخانه سنتی می رفتند، و پس از ورزش باهم به قهوه خانه می رفتند و در آنجا با خوردن چای و گپ زدن باهم و گوش دادن به نقل نقال خستگی از تن در می کردند. بعد از آن  به سر کارهای خود می رفتند. به دلیل این که در فرهنگ ایران باستان، پهلوانان و ورزشکاران مورد پرستش مردم قرار می گرفت، و قهوه خانه را محل به خود اندیشی و با دیگران هم آمیختن و پرورش روح ملی و پهلوانی ورزشکاران و پهلوانان با داستان های شاهنامه می دانستند، قهوه خانه همراه با حمام،‌ زورخانه و تکیه در میان ایرانیان حرمت و قداست خاصی داشت.

قهوه خانه برای برآورده ساختن خواست های مردم، در ساعات بعد از کار برنامه های نقالی را برای مردم تهیه کرد. وسایل نقالان بسیار ساده بود. معمولاً فقط یک نقاشی بزرگ را در چایخانه آویزان کردند و یک چوب کوچک در دست داشتند و سپس با لحن و عمل اغراق آمیز  داستانها بیان کردند. پس از سالها که تمرین می کردند، آنها قدرت بالای نمایشی را بدست آوردند.

زوال

قهوه خانه همانند اکثر حاملهای فرهنگ سنتی ایران به تدریج روبه زوال گذاشت. امروز رسانه های مدرن می توانند جای کاربردهای قهوه خانه را بگیرند: داستان های نقالان نسبت به فیلم های تکان دهنده، کم رنگ می شود؛ روزنامه ها و اینترنت و رسانه های جدید با سرعت فوق العاده بالا اطالاعات را منشتر می کنند. رنگ مقدرس قهوه خانه را با  مدرنیزاسیون زندگی مردم به تدریج باخته است.

در دهه های چهل و پنجاه قرن بیستم کافه های غربی در ایران شکل گرفت و عمومیت یافت. همه مردم اعم از جنس و قشر اجتماعی می توانستند واره کافه ها بشوند. در مقابل، زنها برای ورود به قهوه خانه های سنتی ممنوع بود و هر طبقۀ اجتماعی، قهوه خانه های مخصوص به قشر خود را دارد: در قهوه خانه های مخصوص به طبقات بالا اشراف و رجال تجمع می یافتند ولی در قهوه خانه های طبقات پایین پراز جرم و جنایت بود و حتی قبل و آدمکشی اتفاق می افتاد. در آن زمان یعنی دورۀ اوج اصلاحات سکولار سلطنت پهلوی، مفهوم برابری غربی عمیقاً در دل مردم ریشه دوانید. به همین دلیل، قهوه خانه های سنتی در اقر مقایسه با کافه های مدرن رنگ  رونق خود را از دست داده اند

آینده

اگرچه قهوه خانه های سنتی ایران دچار زوال شده اند، آنها به عنوان محلهای تفریحی برای طبقات پایین جامعه، الأن تاحدی نیروی حیات حفظ کرده اند. کارکرد قهوه خانه ها به نقشهای گذشتۀ خود یعنی چای نوشی و پاتوغ برگشته است، اما در شهرهای بزرگ و پر سر و صدا، این نماد فرهنگی سنتی می تواند احساس تعلق را در دل مردم ایجاد کند.

معتقدم که در آینده، وقتی مردم از زندگی لوکس و فاسد و تکراری امروزی رها می شوند و آرام می شوند، و شروع به دنبال خودشناسی و خود اندیشی می کنند، قهوه خانۀ سنتی و سایر حاملهای فرهنگ سنتی نظیر آن می توانند دوباره به صحنۀ تاریخی باز گردند و شکوه و جلال خود را جلوه بدهند.

نویسنده: کیوان لین

ترجمه: جائو جینگ

تشکر: یلدا

سهم:

تماس با مطبوعات

SISU News Center, Office of Communications and Public Affairs

Tel : +86 (21) 3537 2378

Email : news@shisu.edu.cn

Address :550 Dalian Road (W), Shanghai 200083, China

مطالب مرتبط